فنون میلتون اریکسون در خانواده درمانی
چاپ مقالهفنون میلتون اریکسون در خانواده درمانی
فنون میلتون اریکسون در خانواده درمانی
میلتون اریکسون یکی از پیشگامان خانواده درمانی است. کارهای او غالبأ تکان دهنده، عجیب و دلچسب بود و شهرت او بیشتر به خاطر پیشگام بودنش بود. اریکسون در سال ۱۹۸۰ درگذشت و با اینکه در زمان زندگیش گمنام بود، نوشته ها و آثارش او را شخصیت بسیار بانفوذی ساخته است. علت عدم شهرت او در زمان حیاتش آن بود که سبک درمانش با مدل های مشهور فرویدی، مراجع محوری، و رفتاری تطابق نداشت و از جمله اینکه او در هیپنوتیزم صاحب نظر بود.
هیپنوتیزم در خانواده درمانی میلتون اریکسون
در آن زمان، هیپنوتیزم را یک مبحث علمی نمی دانستند و این روش مقبولیت عام نداشت. ولی امروز نظریات پیچیده اش شهرت زیادی دارند. او هیپنوتیزم کننده و درمانگری جاذبه دار و پرتوان بود و مقالات علمی زیادی از او به جای مانده است، تا جایی که بسیاری از درمانگران مشهور حاضر مثل جی هیلی و دیگران را تحت تأثیر قرار داده است.
به نظر اریکسون، اساس تمام روان درمانی ها را تلقین و هیپنوتیزم تشکیل می دهد. در دیدگاه اریکسون، هیپنوتیزم با تناقضی درمانبخش رابطه دارد که از این قرار است: پیام ضمنی روان درمانی این است که درمانگر می خواهد به مراجع کمک کند که تغییر یابد اما اکثر درمانگرها صريحأمی گویند که در نهایت این مراجع است که خودش را تغییر می دهد و زمانی تغییر می کند که خودش بخواهد. بنابراین، وقتی مراجعان تغییر می کنند در واقع پیام ضمنی درمانگر را پذیرفته اند و وقتی تغییر نمی کنند پیام علنی درمانگران را اجابت کرده اند.
این تناقض درمانبخش که در آن مراجع مجبور است یا این پیام را اجابت کند یا آن پیام را، در واقع مراجع را هیپنوتیزم می کند و تلقین پذیری و تمایل را او به اجابت سایر تلقین های مفید افزایش می دهد. سایر نظرهای او به شرح زیر است:
میلتون اریکسون و ناهشیار
اریکسون به تغییر شخصیت از طریق بینش اهمیت نمیداد. در عوض، ناهشیار را منبع خردمندی می دانست و درمانش را بر این مبنا انجام میداد. به نظر اریکسون، ذهن ناهشیار حاوی آموخته های ارزشمند، معرفت واقع بینانه و تجربه است، در حالی که ذهن هشیار منشأ مقاومت و مشکلات زندگی انسانها است. اریکسون معتقد بود تغییرات اساسی را باید با تغییرات کوچک شروع کرد تا به تدریج کل شخصیت تغییر کند.
فن هیپنوتیزم
هیپنوتیزم یکی از ابزارهای درمانی او بود. او تلقین را در تمام درمانها مؤثر می دانست و در بسیاری موارد بدون هیپنوتیزم، از تلقين استفاده می کرد. یکی از فنونی که در امر درمان به کار می برد مداخلات متناقض بود. منظور از مداخلات متناقض آن است که مراجع در مورد رفتاری که فکر می کرده بیمارگونه است، نظر مثبت پیدا کند. برای مثال، اریکسون در مورد زنی که نمی تواند با نامزدش درد دل کند، گوش دادن او را مثبت تلقی می کند و بعد به او می گوید که باید مهارت دیگری را نیز بیاموزد و آن عبارت است از اینکه به نامزدش توجه کند و هر زمان او آماده گوش دادن است مطالب خود را به وی بگوید.
فن اجرایی
فن دیگری که اریکسون از آن استفاده می کرد آن بود که درمانگر به مراجع یا مراجعان دستور میدهد موردی را که می خواهند حذف کنند، اجرا کنند. از آن جمله، زن و شوهری بودند که جای خودشان را خیس می کردند. او به این زن و شوهر یاد داد که قبل از رفتن به رختخواب، عمدا جای خود را خیس کنند. به این ترتیب شب ادراری آنها رفع شد. واتزلاویک (۱۹۸۵) هم به مردی اشاره کرده که مدام با همسر خود جر و بحث داشت. وی به او یاد داد که آخر هفته ها بیرون برود و با دیگران جر و بحث کند و آن مرد پس از اجرای این دستورالعمل دیگر با زنش جر و بحث نمی کرد.
فن ارائه داستانهای آموزنده
فن دیگری که اریکسون از آن استفاده می کرد ارائه داستانهای آموزنده در زمینه مشکل بود که پیام را به طور استعاری مخابره می کرد. کامرون بندلر (۱۹۷۸) در درمان مرد جوانی که به انزال زودهنگام دچار بود از این فن استفاده کرد. ابتدا به او گفت کاری از دستش برنمی آید سپس او را در خلسه هیپنوتیزمی برد و داستانی برای او گفت بدین قرار که به دو شکل میتوان تعطیلات را گذراند: یکی آنکه خود را سریع به مقصد رساند، و دیگری آنکه به آرامی رفت و از مناظر طول مسیر استفاده کرد. پیام این داستان در زمینه سرعت انزال مشخصاست.
فن انتخاب ظاهری
یکی دیگر از فنونی که اریکسون استفاده می کرد «انتخاب ظاهری» بود که به طور مستقیم این پیام را به مراجع میداد که حق انتخاب دارد ولی پیام، حاوی این تلقین غیرمستقیم بود که مراجع جلوی نشانه اش را بگیرد. برای مثال، اریکسون از زن و شوهری که همیشه جر و بحث می کردند پرسید: «چه موقع جر و بحث را تمام می کنید: چهارشنبه یا پنج شنبه؟» این پیام ظاهرا به مراجع حق انتخاب می دهد ولی هدفش آن است که آنها جر و بحث را قطع کنند.