هدف گذاری در جلسه درمان

چاپ مقاله

هدف گذاری در جلسه درمان

یکی از چالش برانگیزترین مسائل در جلسه درمان که چندان مورد توجه قرار نمیگیرد هدف گذاری در مورد درمان است. معمولا بین آنچه که مراجع به عنوان هدف از درمان مطرح می کند و آنچه که تشخیص متخصص نامیده می شود، یک فاصله محسوس وجود دارد. جدای از این ممکن است مراجع اهدافی را مطرح نکند اما به دنبال دستیابی به آنها نیز باشد که بر پیچیدگی شرایط می افزاید. با توجه به این پیچیدگی ها و اهمیتی که مسئله هدف گذاری دارد، در این مقاله به بررسی آن خواهیم پرداخت.

پایه اصلی: رابطه درمانی

پیش از هر چیز به یاد داشته باشید که رابطه درمانی مراجع-مشاور همانطور که در مقاله ایجاد پیوند بامراجعان بدان اشاره شد، مبنای هرگونه فعالیتی است که درمانگر قصد انجام آن را دارد، از جمله هدف گذاری برای درمان. تا زمانی که رابطه درمانی به خوبی شکل نگرفته است ورود به دیگر مسائل چندان معقول به نظر نمی رسد. به طور قطع رابطه ای که بین شما و مراجعتان شکل می گیرد بر نحوه بیان و میزان مقاومت در بیان اهداف از جانب مراجع اثرگذار خواهد بود.

پیدا کردن هدف

بسته به میزان خودآگاهی، استرس و نوع مشکل، افراد در ابراز کردن مشکل خود (یا هدف که رهایی از آن است) دچار مشکل می شوند. به تجربه اثبات شده است که افراد با بحرانی شدن موقعیت و مشکل به سراغ درمان می آیند و این به خودی خود شرایط را بسیار سخت تر از حالت عادی میکند. با توجه به این نکته توصیه می شود که بعد از شکل گیری رابطه حداقل 5 الی 15 دقیقه را به همراهی کامل با مراجع اختصاص بدهیم تا از این طریق به فهم دقیق هدف مراجع پی ببریم. معمولا مراجعان در این بازه زمانی به مشکلاتی که دارند اشاره نموده و اهداف خود را به صورت منفی و سلبی بیان خواهند کرد (من می خواهم همسرم به پدرم بی احترامی نکند). این ادبیات به خودی خود نیازمند تغییر است و باید افراد را به سمت ادبیات مثبت و اثباتی هدایت کنیم (من می خواهم همسرم تعامل خوبی با پدرم داشته باشد). رسیدن به این نقطه وظیفه مشاور است و او باید با قاب گیری مجدد هدف را به صورت مثبت بیان کند.

در مقابل نیز با مراجعانی سروکار خواهید داشت که اصطلاحا با لیستی از مشکلات به جلسه درمان مراجعه خواهند کرد و برای شما شروع به روضه خوانی می کنند. صبور باشید و با گوش دادن فعال (انعکاس محتوا و احساس) سعی کنید تا با این افراد همدلی کنید. با پایان یافتن لیست مشکلاتی که مطرح می شود، به همراه مراجع به اولویت بندی مشکلات بپردازید تا برای شروع جلسات به یک توافق برسید.

مراجعین چالشی

گاهی با مراجعینی سروکار خواهید داشت که اهداف غیرواقع بینانه و بسیار سطح بالا دارند به طوری که دستیابی به آنها حدودا غیر ممکن است. در صورت عدم توجه و اقدام نکردن به شکل مناسب این مراجعین مشکل ساز خواهند بود. مناسب ترین نوع برخورد با آنها پذیرش هدف و تعدیل آن به کمک قاب گیری مجدد است تا به هدف یا اهدافی واقع بینانه دست پیدا کنید. نوع دیگری از مراجعین مشکل ساز آنهایی هستند که علاوه بر هدف گذاری، نسبت به روند و نوع درمان نیز نظرات خود را ابراز می کنند. نوع دیگر این مراجعین آنهایی هستند که از ورود درمانگر به بخشی از مسائل خود جلوگیری می کنند (مثلا در یک مورد خانواده درمانی، والدین از ورود مشاور به رابطه زوجی اجتناب می کنند). احتمال زیاد این مراجعین تجربه های موفق یا ناموفق درمانی را پشت سر گذاشته اند که با بررسی آنها می توان به دغدغه هایشان پی برد و بعلاوه رابطه درمانی را غنی کرد. در صورتی که این نوع مقاومت و چالش ها به قوت خود باقی باشد، تصمیم گیری نهایی بر عهده شما به عنوان مشاور است: در صورتی که این مسئله به فرایند آسیب نمی زند از خود انعطاف نشان دهید یا در صورتی که حدس می زنید فرایند دچار مشکل و اخلال می شود از ادامه درمان اجتناب کنید چرا که به عنوان یک مشاور حق دارید تا در مورد پذیرفتن یا نپذیرفتن مراجع یا مراجعانی تصمیم بگیرید.

زوج و خانواده

در مورد مراجعین زوجی و یا خانوادگی مسئله کمی پیچیده تر خواهد شد. اعضای خانواده به طور قطع اهداف گوناگون و متعارضی را مطرح می کنند و همین مسئله باعث سردرگمی مشاوران تازه کار خواهد شد. جدای از آن محکوم کردن و مقصر دانستن دیگری در بین اعضای خانواده ای که به جلسه درمان آمده اند بسیار رایج است. با توجه به این پیچیدگی، وظیفه مشاور جمع بندی تمام اهدافی که از جانب اعضا ذکر می شود و ایجاد یک هدف تعاملی است. این تک هدف تعاملی به گونه ای است که اهداف کوچکتر هر عضو را شامل می شود و انگار نوعی معامله صورت می گیرد: پدر و مادری که با نوجوان خود در مورد ساعت بازگشت به خانه مشکل دارند، به وی آزادی بیشتری خواهند داد و نوجوان آنها در مورد نحوه تعامل و صحبت کردن با خانواده تجدید نظر خواهد کرد.

تصمیم گیری

به یاد داشته باشید که از ارائه سریع راهکار پرهیز کنید. در مرحله تعیین هدف شما به دنبال فهم بهتر مراجع و تصمیم گیری در مورد ادامه جلسات یا عدم ادامه آنها قرار دارید: پس از روشن شدن هدف و خواسته مراجع، این شما هستید که باید تصمیم بگیرید که اولا این مشکل در حیطه تخصص و توانایی شما می باشد یا خیر (که گاهی نیازمند بالا بردن سطح توانایی در صورت عدم وجود آن توانایی است)، دوما با ارزش های شما تعارض اساسی دارد یا ندارد و در درجه سوم از نظر قانونی در حیطه فعالیت شما می باشد یا خیر. در اینجاست که شما به عنوان مشاور در صورت نیاز مراجع را ارجاع می دهید. جدای از این، ارائه سریع راهکار این حس را منتقل می کند که مراجع فهمیده نشده است و چندان کارساز نخواهد بود.

نظریه و هدف گذاری

یکی از پرسش هایی که بدون شک از جانب برخی از مخاطبان مطرح خواهد شد نقش نظریه در هدف گذاری است. آنچه که باید در نظر داشت این است که نظریه در وهله اول نقش هدایت کنندگی برای مشاور دارد بدین معنی که مشاور بر اساس نظریه به کسب اطلاعات و توجه به آنها می کند. در مرحله بعد نظریه به تفسیر مسائل کمک خواهد کرد. بسته به اینکه شما از یک نظریه سنتی، مدرن یا پست مدرن استفاده می کنید، تحلیل شما از مسائل و هدف گذاری متفاوت خواهد بود. برای مثال نظریه های روانپویشی در نهایت هدف گذاری را به مشاور واگذار می کنند در حالیکه نظریه های پست مدرن مراجع را متخصص خودش می داند. این تفاوت کوچک می تواند در رضایت مراجع از جلسه درمان و رابطه درمانی یک تفاوت بسیار چشمگیر ایجاد کند.