فنون درمانی رویکرد تجربه نگر

چاپ مقاله

فنون درمانی رویکرد تجربه نگر

فنون درمانی این رویکرد متعدد است که به مواردی از آنها اشاره میشود. مجسمه سازی، صحنه آرایی، شوخی، لمس، حائل ها، بازسازی خانواده، و نقاشی های خانوادگی از جملهٔ آنها است که به شرح مختصر هر یک مبادرت میگردد.

مجسمه سازی

در مجسمه سازی اعضای خانواده در خلال جلسات درمان طوری رفتار میکنند که نمادی از روابط واقعی آنان باشد. در این فن درمانی، برنامهٔ وقایع و الگوهای قبل به صورت ذهنی و ادراکی تنظیم می شوند. هدف آن است که قواعد خانوادگی جاافتاده نمایان گردد و ذهنیتهای غلط مشخص شود. یک نمونه از مثالهای این مورد حالتی است که پدر در حال تماشای برنامه های تلویزیون است و فرزندش در گوشهای نشسته است. در این نماد وضعیت خانواده از لحاظ روابط خانوادگی نامناسب نشان داده شده است.

درمانگر به چیدن صحنه مبادرت می کند. در مجشمه سازی، چیدن صحنه، با نظارت درمانگر، به وسیلهٔ یکی از اعضای خانواده که به او مجشمه ساز گفته می شود، انجام میگردد. بازیکنان صحنه به نحوی انتخاب می شوند که بتوانند نقشی دیگر اعضای خانواده را نمایان سازند و بالاخره، مجسمه ای که هر شخصی را در جای خود در خانواده نشان دهد، و پردازش مجشمه به طوری که مجسمهساز و سایر شرکت کنندگان نقش بازی نکنند از کارهای درمانگر است و در نهایت اعضای خانواده به بینش و بصیرت می رسند.

فنون درمانی رویکرد تجربه نگر
صحنه آرایی

در فن صحنه آرایی از اعضای خانواده خواسته می شود که به صورت نمادین روابطشان را با یکدیگر به نمایش بگذارند. در این برنامه که شبیه به تقلید بیصداست، اعضای خانواده به تدریج تحادها، رفتارها و فواصلی را که در نتیجهٔ تعارضها و منازعات در موقعیتهای مختلف پیش می آید و آشکارا دیده نمی شود، می بینند و درک می کنند. مثال زیر نشانگر وضعیتی از این قبیل است. اعضای خانوادهای سه نفری که معمولا روابط مناسبی ندارند صحنه ای را نمایش میدهند که دختر در زمان صبحانه سر سفره حاضر نمیشود.

پدر و مادر در حال جدال اند که چرا دخترشان بی نظم است و درحالی که وقت مدرسه دیر می شود کیف و لباس او روی زمین افتاده است. هر صحنه معمولاً سه یا چهار بار از سوی اعضای متفاوت خانواده چیده می شود و دیگران آنها را می بینند. در نهایت، خانواده و درمانگر می نشینند و راجع به آنچه اتفاق افتاده و آنچه خانواده مایل اند ایجاد شود بحث می کنند. در این جریان، ممکن است لازم شود صحنه های جدیدی خلق شود.

 

شوخی

استفاده از شوخی در جلسهٔ خانواده درمانی، مانند به کار بردن شمشیر دو لبه است؛ در صورت موفقیت، از تنش میکاهد و بینش را افزایش می دهد و با خنده و سرگرمی ناشی از آن، محیط شاد و راحتی را به وجود می آورد. در صورت عدم موفقیت، ممکن است رابطهٔ بعضی از اعضا را بدتر کند. بنابراین، شوخی کردن هنری است که باید از سوی درمانگران باتجربه، با دقت و احتیاط به کار گرفته شود.
لمس ستیر، ویتاکر، کمپلر و بعضی از خانواده درمانگران از لمسی برای برقراری ارتباط استفاده می کنند. لمس میتواند به صورت های دست دادن، در بغل گرفتن، زدن بر روی شانه های شخصی و … باشد. خانواده درمانگران تجربه نگر اظهار می دارند که در استفاده از لمسی، نباید به حریمهای شخصی تجاوز شود.

لمس فیزیکی نمایانگر علاقه است ولی در مورد جنس مخالف باید معیارهای فرهنگی رعایت گردد. حائلها ستیر خانواده درمانگر تجربه نگری بود که از حائل هایی نظیر طناب استفاده میکرد. او اعضای خانواده را با طناب به هم متصل می کرد و مچ دست آنها را با طناب به هم پیوند می داد و دستور میداد یکی از اعضا حرکت کند. حرکت یکی از اعضا موجب میشد دیگران نیز حرکت کنند. او با این حرکت استعاری نشان میداد که خانواده از کلیت برخوردار است و هر یک از اعضا در کل خانواده تأثیرگذار است.

 

بازسازی خانواده

بازسازی خانواده از ابتکارات ستیر است که آن را در اواخر سالهای دههٔ ۱۹۶۰ عنوان کرد. در بازسازی خانواده به اعضای خانواده کمک می شود تا الگوهای ناکارساز خود را که در خانوادهٔ اصلی آنان ریشه دارد پیدا کنند. این فن در نهایت به اعضای خانواده اطلاعات زیر را ارائه می کند: ریشه های آموخته های گذشتهٔ آنان را نشان می دهد. – تصویر واقع بینانه تری از والدینشان به عنوان یک شخصی در اختیار آنان می گذارد. راه هایی را در اختیارشان قرار میدهد تا به شخصیت خودشان پی ببرند.