علل گراش جوانان و نوجوانان به سوء مصرف مواد مخدر – قسمت دوم

چاپ مقاله

علل گراش جوانان و نوجوانان به سوء مصرف مواد مخدر – قسمت دوم

 

در قسمت قبلی این مقاله خواندیم که علاوه بر این، عدم کاوش و تعهد در فرآیند هویت یابی که منجر به تشکیل پراکندگی هویت می شود نیز می تواند موجب اعتیاد شود (در فصل بعدی این کتاب در مبحث هویت به این موضوع پرداخته می شود). قربانی و قادری (۱۳۹۲) عوامل خطرآفرینی که منجر به گرایش نوجوانان و جوانان به سمت مصرف مواد مخدر می شوند را در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی بررسی کرده اند. عوامل مخاطره آمیز اعتیاد را به طورکلی می توان در سه گروه اصلی دسته بندی کرد که عبارت اند از: عوامل فردی؛ عوامل محیطی؛ عوامل اجتماعی در ادامه به بررسی این سه گروه پرداخته می شود:

 

عوامل فردی

عوامل ارئی؛ عوامل روان شناختی، نوع نگرش افراد به مواد؛ صفات شخصیتی فرد؛ کنجکاوی نابجا؛ عدم آشنایی با مهارت های زندگی؛ ضعف عزت نفس؛ نداشتن اعتماد به نفس؛ نبود احساس رضایت مندی؛ ناتوانی در ابراز وجود؛ عدم توانایی انها گفتن؛ بحران های سنی نوجوانان و جوانان: عدم آگاهی و کم سوادی فرد؛ اختلالات روانی؛ افت تحصیلی و مشکلات محل تحصیل: فرار از خانه؛ وضعیت نامساعد شخصی

 

عوامل محیطی

زمینه های خانوادگی به وضعیت نامساعد خانوادگی: فقر مادی خانواده رفاه اقتصادی بیش از حد خانواده؛ آگاهی و کم سوادی خانواده بیش از حد آزاد گذاشتن با محدود کردن فرزندان؛ از هم پاشیدگی و سردی خانواده؛ عدم پیوستگی اعضای خانواده ؛ اختلافات خانوادگی؛ کمبود محبت در خانواده؛ تبعیض بین فرزندان؛ وجود افسردگی و پرخاشگری در بین اعضای خانواده و اعتیاد اعضای خانواده و الگوهای نامناسب رفتاري اطرافیان؛ عدم حفظ ارزش های مذهبی و فرهنگی در خانواده: ارتباط با دوستان ناباب فشار و اصرار دوستان؛ فشار گروه همسالان مدرسه؛ محل سکونت و زندگی در محلات آسیب زاء

 

عوامل اجتماعی

بحران های اقتصادی: تورم؛ رفاه اقتصادی؛ بیکاری؛ مهاجرت؛ ضعف روابط انسانی؛ عوامل رفتاری در دسترس بودن مواد مخدر در مدرسه و بین گروه همسالان؛ سود کاذب حاصل از خرید و فروش مواد مخدر؛ عوامل سیاسی جنگ فشارهای ناشی از جانب حکومت؛ سیاست استعماری دول خارجی؛ ضعف قوانین و ضعف اجرای آن به عوامل فرهنگی نبود عدالت اجتماعی؛ کمبود امکانات برای گذراندن اوقات فراغت بی سوادی و عدم آگاهی جامعه کم رنگ شدن ارزش های جامعه وجود آداب و رسوم غلط؛ عدم پایبندی به انجام منظم عبادات و رفتارهای مذهبی؛ عدم پایبندی به ارزش های مذهبی

 

راه کار های پیشگیری و درمان

آنجه بدیهی است این است که ساد ترین راه پیشگیری از وابستگی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر آموزش مهارت هایی به نوجوانان و جوانان است که آنان از همان ابتدا و مواد مخدره را نپذیرند، نوجوانان و جوانان باید توسط والدین، صلہ رسه و جامعه به گونه ای تعلیم ببینند که در واقع گرایشی به مواد مخدر پیدا نکنند. نوجوانان و جوانان باید بتوانند با به کارگیری راهکارهای ذکر شده در دو فصل اول کتاب، به خصوص مهارت ابراز وجود، در مقابل مصرف مواد مخدر مقاومت و استقامت کنند. والدین و مدرسه نیز باید بدانند که چگونه فرزندان خود را از همان دوران کودکی آموزش دهند تا در نوجوانی و جوانی گرفتار اعتیاد به مواد مخدر نگردند. 

 

مذهب و معنویت از یک طرف و گرایش به مواد مخدر

پژوهش های گوناگونی در زمینه وجود رابطه ای معنادار بین مذهب و معنویت از یک طرف و گرایش به مواد مخدر از سوی دیگر وجود دارد.

نظریه پردازانی مانند فرويد و بونگ نقش باورهای دینی و پایبندی به ارزش های معنوی را در پیشگیری از اعتیاد تأیید کرده اند و آن را به عنوان عاملی مستحکم در مقابل آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد تلقی نموده اند. آنان بر این عقیده هستند که داشتن اعتقادات مذهبی نقش مهمی در کاهش سوء مصرف مواد دارد و هر چه فرد ازلحاظ اعتقادی قوی تر باشد، کمتر به دام اعتیاد گرفتار می شود (می، ۲۰۰۷). به طورکلی می توان نتیجه گرفت که فردی که به طور منظم اعمال مذهبی انجام می دهد (صرف نظر از اینکه فرد به چه مذهبی گرایش دارد، در مقایسه با فردی که تمایل به انجام این اعمال ندارد، احتمال گرایش کمتری به مصرف مواد مخدر پیدا می کند و به عبارتی دیگر، ضعف ارزش های مذهبی، افراد را برای ابتلای به مواد مخدر آسیب پذیر میکند.

علل گراش جوانان و نوجوانان به سوء مصرف مواد مخدر - قسمت اول

ازاین رو می توان ایمان، پایبندی به ارزش های اعتقادی، انجام منظم اعمال مذهبی، عمل به دستورات دینی و شرکت در گروه ها و مراسم مذهبی را، به عنوان یک راهبرد مؤثر در پیشگیری از اعتیاد معرفی کرد. در زمینه نقش دین داری در درمان اعتیاد نیز می توان به این مورد اشاره کرد که برای آن دسته از معتادانی که اعتقادات قوی تری دارند، معنویت به عنوان یک منبع قدرت و محافظت از خود، عامل مهمی در کاهش وسوسه و رفتارهای پرخطر و افزایش امید و خوشبختی است .

ورزش و پیشگیری از سو مصرف مواد مخدر

حاجی رسولی (۱۳۹۰) در کتاب خود با عنوان ورزش و درمان اعتیاد به نقش مؤثر ورزش، فعالیت های بدنی و بازی های دسته جمعی در پیشگیری از سو مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان و جوانان پرداخته است. او در روش درمان تدریجی بیماری اعتیاد، که مواد مخدر مصرفی سنگین را به مواد سبک تر تبدیل کرده و میزان مصرف را هم طبق برنامه زمانی منظمی کاهش می دهد، به ورزش، کلاس های جهان بینی، موسیقی درمانی و حمایت های خانوادگی اشاره کرده است. او علاوه بر این، انسجام و همبستگی خانوادگی، کنترل بر نحوه گذراندن اوقات فراغت، نظارت بر انتخاب دوستان و آگاهی والدین از روند رشد و آموزش و پرورش فرزندان را به عنوان روش های کارآمد مطرح می کند، تأثیر ورزش در پیشگیری و درمان اعتیاد توسط تورآوف و کورنهوبر (۲۰۱۵) نیز تأیید شده است .

فن هایی برای پیشگیری از مصرف مواد مخدر

قربانی و قادری (۱۳۹۲) در راستای پیشگیری از مصرف مواد بین کودکان و نوجوانان فن هایی را پیشنهاد می کنند که عبارت اند از: داستان گفتن؛ بازی نقش بحث های گروهی متمرکز؛ شبیه سازی؛ پرسیدن سقراطی؛ بارش افکار: فعالیت گروه کوچک؛ یادگیری مشارکتی گفتگوی کلاسی و آموزش گروه همسالان .

آموزش مهارت های اجتماعی

بارس (۲۰۱۱) آموزش مهارت های اجتماعی، آموزش مهارت های ارتباطی، رفتاردرمانی، فعالیت در انجمن ها ، ارتقاء انگيزه، خانواده درمانی و زوج درمانی را مؤثرترین روش ها در درمان سوء مصرف مواد مخدر عنوان می کند.