نمایش عقل و هوش از دید شوپنهاور

چه کم تجربه است آن کس که گمان میکند، نشان دادن عقل و هوش موجب محبوبیت در جامعه میگردد، بلکه برعکس، این دو خصوصیت نزد اکثریت عوام مردم، خشم و نفرت ایجاد میکند. هر اندازه که نتوانند این خشم و نفرت را ابراز کنند و حتی آن را از خود هم پنهان کنند، این احساس شدیدتر است.
وقتی کسی برتری فکری مخاطب خود را درک و احساس میکند، در نهان و بی آنکه خود بداند، نتیجه میگیرد که مخاطب نیز به همان اندازه، حقارت و محدود بودن او را درک و احساس میکند. این قیاس ضمیر، تلخ ترین نوع نفرت و خشم و کینه را در او تحریک میکند.
پس گراسیان (نویسنده اسپانیایی) به درستی میگوید که:
((تنها وسیله ای که موجب محبوبیت میشود این است که آدمی لباس کند ذهن ترین حیوانات را به تن کند.))
نشان دادن هوش و عقل چیزی نیست جز شیوه ای غیر مستقیم برای سرزنش کسانی که ناتوان و کند ذهن اند. به علاوه، یک فرد عامی از دیدن کسی که در نقطه ی مخالف اوست (در نقطه عقل و شعور) برآشفته میشود و علت پنهان این برآشفتگی، حسد است. زیرا همانطور که مدام میبینیم، ارضای خودپسندی، لذتی است که برای انسان از هر لذت دیگر بالاتر است و این لذت فقط به وسیله مقایسه خویش با دیگران امکانپذیر است.
اما انسان به هیچ یک از مزیت های خود، به قدر قابلیت های ذهنی اش مغرور نیست، زیرا برتری او بر حیوانات فقط بر این پایه است.
از این رو نشان دادن برتری قطعی خود به کسی، آن هم در برابر دیگران، بزرگترین گستاخی است. دیگری از این طریق به انتقامجویی ترغیب میگردد و در جست و جوی موقعیت مناسبی خواهد بود که با اهانت، انتقام خود را بگیرد و به این وسیله از حوزه ی عقل به حوزه اراده وارد میشود، حیطه ای که همه در آن یکسانند.
(صفحه 223 و 224)
(آرتور شوپنهاور / در باب حکمت زندگی / ترجمه محمد مبشری / انتشارات نیلوفر)

فرهنگ