علل گراش جوانان و نوجوانان به سوء مصرف مواد مخدر – قسمت اول

علل گراش جوانان و نوجوانان به سوء مصرف مواد مخدر

 

به راستی که دلیل گرایش افراد به خصوص نوجوانان و جوانان به سوء مصرف مواد و الکل چیست؟ برای شروع و شیوع اعتیاد در هر جامعه ای دلایل و عوامل متفاوتی وجود دارد و تنها یک عامل منحصر به فرد نمی تواند شخص را به سوی اعتیاد سوق دهد. در واقع ترکیبی از عوامل گوناگون زمینه را برای گرایش افراد به خصوص نوجوانان و جوانان به اعتیاد فراهم می آورد. برای دلایل اعتیاد عوامل گوناگون نورولوژی، روان شناسی و اجتماعی ذکر شده است که نظریه های امروزه ترکیب پیچیده ای از این عوامل را تأثیرگذار می دانند

پژوهش های گوناگونی سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان و جوانان را به عوامل فردي مختلفی مرتبط دانسته اند که بعضی از آنها عبارت اند از: عدم آشنایی با مهارت های زندگی، ضعف عزت نفس، توانائی ابراز وجود، فقدان خودکفائی، نبود احساس رضایت مندی، اضطراب زیاد، رفتارهای تکانشی، ضعف کنترل شخصیتی و تمایل به خود بیمارانگاری.

نقش والدین، همسالان و مدارس در جلوگیری از مصرف مواد مخدر

درهرصورت واضح است که والدین، همسالان و مدارس می توانند نقش مهمی در جلوگیری از سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان داشته باشند. تحقیقات فلچر و همکاران (۲۰۰۴) بیانگر ارتباط بین کنترل و مراقبت والدین با کاهش بروز مشکلات رفتاری از جمله سوء مصرف مواد در نوجوانان است، تحقیقات نشان می دهند افرادی که به انواع مواد مخدر اعتیاد پیدا کرده اند، اغلب اولین تجربه شان را به صورت تفریحی و در دوران نوجوانی کسب کرده بودند و به تدریج اعتیاد آنان، از حالت تفریح خارج شده و با تکرار و زیادشدن میزان مصرف، معتاد شده اند. انستیتوی تحقیقاتی مواد مخدر و اعتیاد به مواد مخدر در آلمان، مطرح می کند که مصرف کنندگان کوکائین در اولین تجارب مصرف، تحت تأثیر کنجکاوی و تمایل به تجربه آثار پیش بینی شده مواد، مانند تحریک پذیری و سرخوشی نشئگی) هستند.

 

خانواده و اعتیاد

تامسیس (۲۰۰۵) در کتاب خود با عنوان «خانواده و اعتیاد: اصول، دوره درمان، پیشگیری » یکی از دلایل گسترش سوء مصرف مواد مخدر را برخورد ناصحیح سایر اعضای خانواده یا فرد وابسته به سوء مصرف مواد مخدر می داند. او با بررسی خانواده های گوناگون، به این نتیجه رسید که برای والدین، از یک طرف، تشخیص اینکه فرزندشان به مواد مخدر وابسته شده، در مراحل ابتدایی دشوار است.

از طرفی دیگر، مادر خانواده مثل همیشه تلاش میکند که اتفاقات داخل خانه را مدیریت کند و در مواردی که متوجه سوء مصرف مواد مخدر یکی از اعضای خانه می شود، برای جلوگیری از ایجاد بحث و درگیری و درگیر شدن سایر اعضای خانواده، سعی در نادیده گرفتن آن می کند. در مواردی که فرد وابسته به مواد مخدر همسر او و مرد خانواده بوده، زن به خاطر ترس از عواقب بدتر و بدرفتاری همسرش، گاهی صبور و وفادار در کنار همسرش سکوت کرده و اعتراضی نمی کند. این برخورد ناآگاهانه و ناصحيح أعضای خانواده، در موارد زیادی، خود عاملی برای تشدید سوء مصرف مواد مخدر افراد است.

 

نقش دوستان معتاد

جامعه شناسان و روانشناسانی اجتماعی نقش دوستان معتاد را در ابتلای افراد به خصوص نوجوانان به اعتیاد بسیار مؤثر می دانند. جنیس (۱۹۷۲) در مورد هم رنگی با جماعت از گروه اندیشی” نام می برد، جلیس معتقد است اعضای یک گروه به هم پیوسته ، هنگامی که چنان تحت سلطه توافق جویی قرار می گیرند که ارزیابی واقع بینانه راه حل های دیگر را نفی می کنند، به شیوه تفکر گروه اندیشی دچار شده اند.

در دوره نوجوانی نیاز به کشف و جستجو نیز می تواند نوجوانان را به مصرف الکل و مواد مخدر سوق دهد، از این طریق آنان همبستگی و اتحاد خود را با همسالان نشان می دهند و نیز می توانند اعتراض و شورش خود را عليه والدین بروز دهند. علاوه بر این، مشکلات مدرسه و افت تحصیلی می تواند موجب مصرف الکل و مواد مخدر شود.

 

دلایل ابتلای نوجوانان و جوانان به اعتیاد

دلایل زیاد دیگری برای ابتلای نوجوانان و جوانان به اعتیاد وجود دارند که عبارت اند از: ایجاد احساس رهایی و جدا شدن از واقعیت؛ کنجکاوی: جایگزینی هیجان به جای کسالت برطرف کردن ترس و کاهش اضطراب گریز از مشکلات و خودداری از روبرو شدن با ناراحتی ها؛ ایجاد حس اعتماد به نفس و قدرت؛ کاهش تنش و تسکین درد ایجاد حس لذت و شادمانی؛ از بین بردن افسردگی؛ لذت بردن از صحبت با دیگران و افزایش شان اجتماعی خود.

علاوه بر این، عدم کاوش و تعهد در فرآیند هویت یابی که منجر به تشکیل پراکندگی هویت می شود نیز می تواند موجب اعتیاد شود (در فصل بعدی این کتاب در مبحث هویت به این موضوع پرداخته می شود). قربانی و قادری (۱۳۹۲) عوامل خطرآفرینی که منجر به گرایش نوجوانان و جوانان به سمت مصرف مواد مخدر می شوند را در سه سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی بررسی کرده اند. عوامل مخاطره آمیز اعتیاد را به طورکلی می توان در سه گروه اصلی دسته بندی کرد که عبارت اند از: عوامل فردی؛ عوامل محیطی؛ عوامل اجتماعی در ادامه به بررسی این سه گروه پرداخته می شود