تقویت هوش را از کودکی آغاز کنیم
چاپ مقالههیچ شكی نیست كه هر پدر و مادری دوست دارد فرزندی باهوش‌تر داشته باشد. اما قبل از آن بهتر است بدانیم چه عواملی در میزان هوش كودك بیشتر اثر دارد؟
در ده سال نخست زندگی، میلیون‌ها میلیون اتصال عصبی در مغز كودك شكل می‌گیرد. در واقع مغز انسان در این سنین در اوج انعطاف‌پذیری و رشد قرار دارد. با هر مهارت جدیدی كه كودك می‌آموزد، اتصالات جدیدی بین سلول‌های مغز شكل می‌گیرد و این خود بر سایر توانایی‌های آنها نظیر مهارت‌های ریاضیاتی و كلامی و حتی توانایی آنها برای درك متقابل و همدلی با سایر كودكان می‌افزاید.
یادگیری زبان خارجی
دانشمندان معتقدند كودكانی كه زبانی غیر از زبان مادری خود می‌آموزند، بهتر می‌توانند با دیگران تعامل داشته و ارتباط برقرار كنند، زود دلسرد نمی‌شوند و همیشه به دنبال راه‌های متفاوتی برای حل چالش‌های پیش‌رو می‌گردند. در واقع انبوهی از پژوهش‌ها گواه این مطلب است كه یادگیری زبان خارجی سبب افزایش چشمگیر مهارت‌های شناختی و نیز توانایی‌های كودك در ریاضیات و علوم میشود. همچنین دانستن زبانی دیگر سبب افزایش خلاقیت و در نتیجه بهبود توانایی حل مساله میشود.
یادگیری زبان دوم به این معنا نیست كه كودك حتما باید بر آن زبان تسلط داشته باشد. در واقع حتی اندكی پس از آغاز یادگیری زبانی دیگر، نتایج مثبت آن قابل مشاهده است.
برخی مدارس، كلاس‌های آموزش زبان را نیز در برنامه درسی خود جای داده‌اند. اما اگر در مدرسه فرزندتان از این برنامه‌ها خبری نیست، می‌توانید او را در كلاس‌های فوق برنامه موسسات آموزش زبان ثبت‌نام كنید یا حتی در منزل، كتاب‌ها یا فیلم‌های آموزش زبان برای كودكان در اختیار او بگذارید.
اثرات موسیقی بر ذهن
یادگیری موسیقی تاثیر چشمگیری بر توانایی‌های ذهنی كودكان دارد. پژوهش‌های متعدد نشان داده كودكانی كه نواختن‌سازی خاص را می‌آموزند، در آزمون‌های حافظه كلامی، ریاضیات و بهره هوشی بسیار بهتر از سایر كودكان عمل می‌كنند. در واقع وقتی كودكی نواختن موسیقی را می‌آموزد، قسمت‌هایی از مغز كه در خواندن، ریاضیات، حل مساله و منطق فضایی درگیر هستند، فعال‌تر می‌شوند.
البته یادگیری موسیقی قرار نیست كودكتان را از یك بچه معمولی به یك نابغه بدل كند، بلكه سبب افزایش توانایی‌های او در یادگیری میشود. البته یادگیری موسیقی برای یك كودك كم سن، كار چندان آسانی نخواهد بود، زیرا همزمان باید به نكات مختلفی توجه كند. همین نكته سبب تقویت توانایی‌های ذهنی او شده و او را برای یادگیری بهتر چیزهای دیگر آماده می‌سازد.
نتایج مثبت حاصل از یادگیری موسیقی فقط به كسب نمرات بهتر در مدرسه محدود نمی‌شود، بلكه افزایش توانایی‌های اجتماعی را نیز باید به این فهرست افزود.
كتاب بخوانید
كتاب خواندن برای كودكان مزایا دارد؛ از افزایش توانایی‌های زبانی تا بازه طولانی تر تمركز و بهبود توانایی تخیل. البته این مزایا فقط به كودكان محدود نمی‌شود. خواندن كتاب برای نوزادان هم سبب ایجاد پیوندهای ارزشمند و جدید در مغز او میشود كه تا پایان زندگی به همراه او خواهد بود.
پژوهش‌ها نشان داده بچه‌های پیش دبستانی كه در خانه برایشان كتاب خوانده میشود، در مدرسه موفق‌تر بوده و یادگیری سریع‌تری نسبت به هم سن و سالان خود دارند. كتاب خواندن برای كودكان، آنها را در معرض واژه‌های نو قرار می‌دهد. همچنین كودكان می‌آموزند كتاب را منبع مهمی برای به دست آوردن اطلاعات بدانند.
برای این‌كه كتاب خواندن را برای فرزندانتان لذت بخش كنید می‌توانید از نكات زیر بهره ببرید:
قفسه كتاب كودكتان را با كتاب‌های خوب پر كنید.
بگذارید كودكتان ببیند كه شما هم از كتاب خواندن لذت می‌برید.
وقتی را برای با هم رفتن به كتابفروشی یا كتابخانه كنار بگذارید.
نقطه‌ای خاص را در اتاق كودك یا جایی دیگر در خانه برای مطالعه قرار دهید تا بتواند در محیطی آرام از كتاب خواندن لذت ببرد.
در مورد داستان‌هایی كه با هم خوانده‌اید، صحبت كنید.
هر روز برای كودكتان كتاب بخوانید.
كاوش در جهان
لزومی ندارد برای این‌كه كودكتان را با آداب و رسوم و فرهنگ نقاط مختلف دنیا آشنا كنید، حتما به آن مناطق سفركنید. با كمی خلاقیت و با كمترین امكانات می‌توانید لحظاتی شاد را در كنار كودكتان برای كاوش در سرزمین‌های دوردست داشته باشید.
نقشه‌ای جلوی او باز كنید و از او بخواهید چشمانش را بسته و نقطه‌ای را به شكل تصادفی انتخاب كند. فرض كنیم كشور هند انتخاب شد. با كمی جستجو در اینترنت می‌توانید عكس‌های مختلفی از مكان‌های دیدنی یا آیین‌های این كشور بیابید. همچنین می‌توانید داستان‌هایی از آن كشور برای كودك خود یافته و آن را برایش تعریف كنید. رفتن به یك رستوران مربوط به آن ملیت نیز می‌تواند ایده جذابی باشد. همچنین برای كودكان بزرگ‌تر می‌توانید دوستانی مكاتبه‌ای برای او در كشورهای دیگر بیابید.
بازدید از موزه‌ها می‌تواند راهی خوب برای آشنا كردن كودكان با سبك زندگی پیشینیان باشد. وقتی را برای رفتن به موزه اختصاص دهید و با كودكتان در مورد اشیای مختلفی كه می‌بینید، صحبت كنید.
خلاقیت كودك را شكوفا كنید
شاید شما از خود پرسیده باشید چرا بخش زیادی از برنامه مهدكودك‌ها و دوره‌های پیش دبستانی به فعالیت‌هایی مثل نقاشی، طراحی و درست كردن كاردستی اختصاص دارد. پاسخ این است كه براساس پژوهش‌ها، این گونه فعالیت‌های هنری سبب بروز خلاقیت و در نتیجه افزایش هوش كودكان میشود. به‌طور كلی می‌توان گفت هنر سبب تسریع فرآیند یادگیری میشود. كودكانی كه هنرهای مختلفی می‌آموزند از نظر تحصیلی عملكرد بهتری دارند و بهتر می‌توانند اطلاعات آموخته شده را به یاد آورده و در زندگی اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت.
در این میان پدر و مادر می‌توانند زمینه را برای بروز هر چه بیشتر خلاقیت كودك آماده سازند. شما می‌توانید یك سطل یا سبد پلاستیكی معمولی تهیه كرده و درونش چیزهایی نظیر كاغذ، مداد رنگی، ماژیك، چسب، قیچی و نخ قرار دهید. كودك می‌تواند با استفاده از این وسایل با كشیدن نقاشی‌های مختلف یا ساخت كاردستی‌های متنوع خلاقیت خود را نشان دهد. اثری كه كودك آفریده را بر دیوار بیاویزید تا بداند تلاش و خلاقیتش مورد تحسین شما قرار گرفته است.
اگر كودك بیش از حد كمالگراست و از دیدن اشتباهاتی كه در اثر هنری‌اش انجام داده ناراحت میشود، سعی كنید او را بیشتر متوجه لذت ساخت آن نمایید. همچنین می‌توانید با او در ساخت برخی كاردستی‌ها همراه شوید.
راه‌های متفاوت برای یادگیری
یكی از ویژگی‌های برجسته هوش چندگانه این است كه طیفی از گزینه‌ها را برای والدین فراهم می‌سازد. اگر راهی خاص برای كودك مناسب نبود، راه‌های بسیار دیگری برای او وجود دارد. پس از آشنایی با سبك یادگیری كودك، محیط خانه و منابع مختلفی را كه در اختیار دارید، بررسی كنید تا ببینید چگونه با كمك آنها می‌توان محیطی بهتر برای یادگیری فرزندتان ایجاد كنید. اگر حس می‌كنید فرزندتان به سوی موسیقی گرایش دارد، می‌توانید یك وسیله ساده برای نواختن موسیقی برایش فراهم كنید. یا به‌عنوان نمونه اگر كودكتان به سمت فعالیت‌های بدنی گرایش دارد، یعنی هوش بدنی ـ جنبشی‌اش غالب است، می‌توانید یك بازی ساده حركتی را وقتی در صف نانوایی ایستاده‌اید برایش ترتیب دهید.
شناخت سبك یادگیری كودكان این فرصت را به ما می‌دهد تا به نقاط قوت او توجه بیشتری كنیم. افزون بر این فرصت می‌یابیم نقاط ضعف او را نیز بیشتر تقویت كنیم. حتی اگر مطمئن هم هستید هوش اصلی كودكتان زبانشناختی است، اما در هر صورت از انجام فعالیت‌های فضایی یا موسیقایی نیز بهره زیادی خواهد برد. حال بیایید به بررسی انواع هوش‌ها و كارهایی كه با توجه به هر یك می‌توان انجام داد، بپردازیم.
هوش زبانشناختی: این هوش به معنای حساسیت به معنا و ترتیب واژگان است. این كودكان می‌توانند طیف گسترده‌ای از واژگان را مورد استفاده قرار دهند و معمولا از گفتن لطیفه، چیستان و نظایر اینها لذت می‌برند. همچنین خواندن و نوشتن و داستان تعریف كردن و بازی‌های كلمات برایشان بسیار لذت بخش است.
یكی از بهترین راه‌ها برای جلب یك كودك زبان محور به یك آزمایش علوم این است كه او را تشویق كنیم تا هر آنچه انجام می‌دهد و مشاهده می‌كند توصیف و یادداشت كند. برای آشنا كردن یك كودك كم سن‌تر با مفهوم شمارش، از او بخواهید داستانی بگوید كه در آن یكی از شخصیت‌ها چیزهای زیادی را می‌شمارد. هنگام كار با این كودكان بهتر است كاغذ و قلم یا یك دستگاه ضبط صدا آماده داشته باشیم.
هوش منطقی ـ ریاضیاتی: توانایی كار با زنجیره‌ای از استدلالات و تشخیص ترتیب و الگوها. كسانی كه منطقی ـ ریاضیاتی محور هستند از كار با اعداد لذت می‌برند، دوست دارند بدانند چیزهای مختلف چگونه كار می‌كنند، پرسش‌های زیادی می‌پرسند و علاقه زیادی به جمع‌آوری مجموعه‌های مختلف دارند.
برای جلب توجه كودك منطقی ـ ریاضیاتی محور به یك كتاب مصور، از او بخواهید اشیا و حیوانات مختلفی را كه در آن می‌بیند دسته‌بندی كند. برای یاددهی مفاهیم موسیقایی نیز می‌توانید از او بخواهید صداها و تن‌های مختلف یك وسیله موسیقی را دسته‌بندی كند. هنگام آموزش این دسته از كودكان بهتر است چیزهایی نظیر پازل و وسایلی برای شمارش را در دسترس داشته باشید.
هوش بدنی ـ جنبشی: توانایی استفاده ماهرانه از بدن و گرفتن ماهرانه اشیا. افرادی كه هوش اصلی‌شان از نوع جنبشی است از ورزش و فعالیت جسمی لذت می‌برند. همچنین از استفاده از زبان تن و شركت در بازی‌های مختلف بدنی و نیز نمایش لذت می‌برند.
بهترین حالت یادگیری برای كودكانی كه هوش بدنی، هوش اصلی شان است از طریق تحرك است. این كودكان با استفاده از بازی‌هایی كه در آن شمارش وجود دارد براحتی می‌توانند مفاهیم ریاضی را بیاموزند. همچنین یك آزمایش علمی موثر برای آموزش مسائلی مثل نیرو یا سرعت در فیزیك برای این كودكان این است كه از آنها بخواهیم چیزی را تا حد امكان به جایی دورتر پرتاب كنند.
هوش موسیقایی: حساسیت به ملودی، ریتم و تن در موسیقی. این كودكان علاقه زیادی به شنیدن موسیقی و نواختن آن دارند و خیلی خوب می‌توانند تن موسیقی شنیده شده را تكرار نمایند.
بهترین راه برای جلب این كودكان در فعالیت‌های مختلف، ترانه خوانی و حتی ضبط صدای آنهاست. برای این‌كه مفاهیم ریاضیاتی را به یك كودك موسیقی محور آموزش دهیم می‌توانیم از او بخواهیم ضربات طبلی را كه می‌شنود، شمرده یا یك الگوی موسیقایی را با یك وسیله موسیقی اجرا كند. برای آموزش این كودكان می‌توانید وسایل ساده آشپزخانه (نظیر قابلمه یا لیوان) را برای نواختن موسیقی با آنها و یك دستگاه ضبط صدا و مجموعه‌ای از ترانه‌های كودكانه را آماده داشته باشید.
هوش فضایی: توانایی تصور دقیق محیط اطراف و نیز تغییر شكل یا مكان قسمت‌هایی خاص از آن. این دسته از افراد معمولا بیشتر به نقاشی و كاردستی علاقه داشته، از نگاه كردن به نقشه و كار روی پازل‌ها لذت می‌برند. این افراد می‌توانند قسمت‌های مختلف چیزی را از هم جدا كرده و سپس دوباره به هم متصل نمایند.
نشان دادن عكس یا تصاویر مختلف به كودكتان كمك می‌كند اطلاعات را بهتر از حالت كلامی بفهمد. برای جذب او به یك آزمایش علمی از او بخواهید مشاهدات خود را نقاشی كند. كتاب‌های زیادی با طرح‌های رنگی و زیبا و نیز وسایل مختلفی كه كودكتان بتواند آن را كاوش كند در اختیارش قرار دهید.
هوش طبیعت‌گرا: تشخیص و طبقه‌بندی گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری. این بچه‌ها بیشتر دوست دارند وقت خود را بیرون از خانه به مشاهده و كاوش گیاهان، جمع‌آوری سنگ و گرفتن حشرات بگذرانند و به‌طور كلی از بودن در طبیعت لذت زیادی می‌برند.
برای آموزش به این كودكان تا حد امكان سعی كنید از عكس‌ها و كتاب‌هایی در مورد حیوانات و دنیای طبیعت استفاده كنید. حضور در طبیعت و مشاهده موارد علمی مختلف بهترین راه برای جلب نظر این‌گونه كودكان است. یك مجموعه از حشرات یا یك میكروسكوپ می‌تواند برای این دسته از كودكان بسیار جذاب باشد.
هوش بین فردی: درك افراد دیگر و روابط انسانی. این دسته از كودكان دوستان زیاد و فعالیت تیمی مطلوبی دارند. بهتر است این كودكان را به سمت بازی‌های گروهی و گفت‌وگو سوق داد. برای جلب چنین كودكانی به یك آزمایش علمی بهتر است او را با دوستانش همراه سازیم. این كودكان همچنین ممكن است از بازی با عروسك‌های مختلف نیز لذت ببرند.
هوش درون فردی: توانایی استفاده از هیجانات فردی برای درك خود و دیگران. كودكانی كه از چنین هوشی برخوردارند بخوبی می‌توانند احساسات و خلقیات خود را كنترل كرده و معمولا به دیگران دقت می‌كنند و بیشتر گوش می‌دهند. در انجام كارهای انفرادی خود نیز نهایت دقت را دارند.
برای جلب نظر این دسته از كودكان در یك آزمایش علمی، از او بخواهید به احساسش در مورد آن آزمایش فكر كند و به او فرصتی بدهید تا خودش به بررسی آن مبحث بپردازد. برای درگیر كردن چنین كودكی در یك پروژه علمی از او بخواهید تجربیات و هیجانات خود را بیان كند. یك دوربین یا دفترچه می‌تواند در ثبت آنچه دیده به او كمك كند.
تغذیه بهتر، هوش بیشتر
همه ما بارها شنیده‌ایم صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی روزانه است. اما بد نیست بدانیم صبحانه برای رشد مغزی كودكان اهمیت دوچندانی دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد كودكانی كه صبحانه بهتری می‌خورند، عملكرد بهتری در آزمون‌های تمركز و حافظه از خود ارائه می‌دهند.
غذای مصرف شده توسط بدن ما به گلوكز تبدیل شده و این ماده انرژی، قسمت‌های مختلف بدن و البته مغز را فراهم می‌كند. وقتی كودك صبح هنگام از خواب بر می‌خیزد، به مصرف غذا نیاز دارد تا انرژی مورد نیاز مغز برای دریافت اطلاعات جدید و پردازش آنها را تامین كند. كودكان بدون مصرف صبحانه در دریافت اطلاعات جدید و یادآوری موارد مختلف به مشكلاتی جدی بر می‌خورند.
پژوهش‌های انجام شده نیز این مطلب را تائید می‌كند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد كودكانی كه صبحانه نمی‌خورند، عملكرد ضعیف‌تری در مدرسه دارند و مشكلات رفتاری بیشتری از خود بروز داده و خسته‌تر از سایر كودكان هستند. جالب است خیلی از مدیران مدارس به صورت تجربی به این نكته پی برده‌اند و برخی از آنها در میز دفتر خود مقادیری خوراكی دارند كه به دانش آموزان با مشكلات رفتاری می‌دهند. در واقع ریشه بسیاری از ناهنجاری‌های رفتاری در مدرسه همین عدم‌مصرف صبحانه است.
البته اهمیت صبحانه به‌آن معنا نیست كه خوردن هر چیزی در آن بی اشكال است. مصرف غذاهای بسیار شیرین در صبحانه سبب افزایش كوتاه مدت قند خون كودكان شده و در نتیجه ظرف مدتی كوتاه با كاهش انرژی روبه‌رو می‌شوند. از سویی دیگر، صبحانه سرشار از فیبر سبب حفظ بیشتر سطح انرژی كودكان میشود. یك پژوهش انجام شده در این باره نشان داد كودكانی كه صبحانه نوعی حلیم جو مصرف كرده بودند در آزمون به‌خاطر سپاری عملكرد بهتری نسبت به بچه‌هایی كه غلات شیرین شده خورده بودند، داشتند. مصرف تركیبی از كربوهیدرات و پروتئین در صبحانه سبب میشود مغز در بازه زمانی بیشتری از گلوگز برخوردار باشد. نان سبوس‌دار، شیر، عسل، غلات كم شكر، تخم مرغ و میوه از جمله خوراكی‌هایی هستند كه می‌توانید در صبحانه كودك تان بگنجانید.